Sakarya'da Ahilik Kültürü

Ahilik Kültürünün Tarihçesi

İslam’ın İlk Asrı: Fütüvvet teşkilatları, İslam’ın ilk asrından itibaren ortaya çıkmaya başlamıştır. Bu teşkilatlar, kardeşlik ve cömertlik gibi değerleri ön plana çıkarmıştır.

Hicrî III. (IX.) Yüzyıl: Bu dönemde, fütüvvet teşkilatları içinde esnaf birlikleri şekillenmiştir. Bu birlikler, cömertlik ve kahramanlık gibi vasıfları benimseyen bireyleri bir araya getirmiştir.

Orta Çağ: Fütüvvet ülküsüne mensup kişilere, farklı bölgelerde civanmert, ayyâr (ayyârân) ve fetâ (fityan) gibi isimler verilmiştir. Bu kavramlar, İslam’ın yayılmasıyla birlikte Suriye, Irak, İran, Türkistan, Semerkand, Endülüs, Kuzey Afrika ve Mısır’da esnaf ve sanatkârlar arasında yaygın hale gelmiştir.

Türklerin İslamiyet’i Kabulü: Türkler, İslamiyet’i kabul ettikten sonra Anadolu’ya yerleşmiş ve fütüvvet ülküsünü benimsemişlerdir. Bu anlayışı, kendilerine has yiğitlik, cömertlik ve kahramanlık vasıflarıyla süslemişlerdir.

Ahilik Kavramının Gelişimi: Arapça’da “kardeşim” anlamına gelen “ahî” kelimesinin Türkçe’deki “akı” (cömert) kelimesinden türetildiği ileri sürülmektedir. Ahîlik, Kur’an’a ve Hz. Peygamber’in sünnetine dayanan prensipleriyle İslamî anlayışa doğrudan bağlıdır. Tasavvufta önemli bir yeri olan “uhuvvet” (kardeşlik) kavramını hatırlattığı için toplumda kolayca yayılmış ve kabul görmüştür.

Günümüzde: Ahiliğin temel belirleyicisi olan İslami-tasavvufi düşünce ve yaşam tarzı, her devirde ve bölgede geçerliliğini korumaktadır. Ahilik, Türk kültüründe önemli bir yere sahiptir ve günümüzde de çeşitli etkinliklerle yaşatılmaktadır.

Ahilik Kültürünün Sakarya’da Etkileri

Ahi Evleri, bir dönem Sakarya’nın Hendek, Akyazı, Kaynarca, Taraklı ve Geyve ilçelerinde faaliyet göstermiştir. Bu evler, Ahilik kültürünü yansıtan mekânlar olarak ziyaretçilere Ahilik tarihi, özgürlüklerin temelleri ve geleneksel uygulamalar hakkında bilgi sunmaktaydı.

Ahilik teşkilatının kökenleri, Osmanlı İmparatorluğu dönemine kadar uzanır. Sakarya, bu dönemde önemli bir ticaret ve üretim merkezi olarak Ahilik ilkelerini benimsemiş ve bu ilkeleri yaşatmıştır. Ahiler, şehirdeki esnaf ve sanatkarların örgütlenmesi, ticaretin adil ve dürüst bir şekilde yapılması ve sosyal düzenin korunmasında büyük bir rol oynamışlardır. Ahilik kültürü, hem ekonomik hem de sosyal yaşamın temel unsurlarından biri olmuştur ve bu özellikleriyle bölgenin toplumsal yapısını şekillendirmiştir.

Cumhuriyet döneminde, Ahilik kültürü, esnaf ve zanaatkârlar arasında varlığını sürdürmüştür. Ahilik ilkeleri, dürüstlük, güvenilirlik ve dayanışma gibi değerlerle ticaret hayatına yön vermeye devam etmiştir. Bu dönemde de Sakarya’da Ahilik kültürü, sosyal ve ticari hayatta etkili olmayı sürdürmüş ve esnaf teşkilatları Ahilik değerlerini yaşatmaya devam etmiştir.

Günümüzde, Sakarya’nın Hendek, Akyazı, Kaynarca, Taraklı ve Geyve ilçelerinde Ahilik gelenekleri hâlâ canlıdır. Günümüz ticaret ve zanaat erbapları, Ahilik ilkelerini takip ederek dürüst ve güvenilir iş yapma anlayışını devam ettirmektedir. Ahilik, özellikle esnaf ve sanatkarların iş ahlakını şekillendiren önemli bir değerler bütünü olarak yaşamaktadır. Modern ticaret anlayışında da Ahilik ilkelerinin izleri sürdürülmekte, bu değerler kaliteli ve güvenilir hizmet sunmanın temelini oluşturmaktadır.

Ahilik Haftası, Sakarya’da her yıl Eylül ayının 3. haftasında düzenlenen etkinliklerle kutlanmaktadır. Bu hafta, Ahilik sisteminin tarihi ve kültürel mirasını anmak ve tanıtmak amacıyla organize edilmektedir. Haftanın ilk günü törenlerle başlatılır ve yerel yönetim, sivil toplum temsilcileri ile halkın katılımıyla gerçekleştirilen çeşitli etkinliklerle devam eder. Ahilik tarihini, Sakarya’daki yansımalarını ve değerlerini anlatan sanatsal etkinlikler, el sanatları gösterileri ve esnaf loncalarının sunumları programın önemli parçalarını oluşturur.

Bu etkinlikler, Ahilik kültürünün genç nesillere aktarılması için büyük bir öneme sahiptir. Genç kuşaklara Ahilik değerleri tanıtılmakta ve bu ruhun devamı sağlanmaktadır. Ahilik Haftası boyunca düzenlenen eğitici ve eğlenceli aktiviteler, bu kültürel mirası yaşatmayı ve yeni nesillere aktarmayı amaçlamaktadır.

Sonuç olarak, Sakarya’da Ahilik kültürünün geçmişten günümüze izlerini sürdürmek mümkündür. Osmanlı döneminden bu yana süregelen Ahilik teşkilatı, bölgenin ticari ve sosyal hayatını şekillendirmiş, günümüzde de ticaret ve zanaat erbapları tarafından yaşatılmaya devam etmektedir. Ahilik Haftası etkinlikleri de bu kültürün nesilden nesile aktarılmasında önemli bir rol oynamaktadır.

Sakarya’da Ahilik Haftası Kutlamaları
Ahilik kültürünün tanıtılması, esnaf ve sanatkârlar ile bu teşkilatların yaşatılması ve kültürün gelecek kuşaklara aktarılması ile çalışma ve faaliyetlerinin değerlendirilmesi amacıyla düzenlenen Ahilik Haftası Kutlamaları, 02.07.1988 tarih ve 19860 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Ahilik Haftası Kutlamaları Yönetmeliği” ile 1988–2008 yılları arasında Kültür ve Turizm Bakanlığı sorumluluğunda, Kırşehir Valiliği ve Sivil Toplum Kuruluşlarının katılımı ile gerçekleştirilmiştir.

13.08.2008 tarih ve 26966 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Ahilik Haftası Kutlamaları Yönetmeliği ile 2009 yılından itibaren kutlamaların koordinasyon ve sorumluluğu Ticaret Bakanlığı’na devredilmiş olup 22. Ahilik Haftası Kutlamaları etkinliklerinden itibaren Ticaret Bakanlığı Esnaf, Sanatkarlar ve Kooperatifçilik Genel Müdürlüğünün himayesinde tüm illerde düzenlenmeye başlanılmıştır.

Sakarya ilinde Ahilik Haftası; kurum, kuruluş ve sivil toplum örgütlerinin de katılımı ile her yıl çeşitli etkinlikler ile kutlanmakta olup meslek kuruluşlarınca, mesleki hayatında başarı gösteren ve iyi örnek teşkil eden esnaf ve sanatkarlar arasından; İlin Ahisi, İlin Kalfası ve İlin Çırağı ödül dallarında adaylar belirlenerek İl Kutlama Komitesine bildirilir. İl Kutlama Komitesince bu adaylar arasından “Ahilik Haftası Kutlamaları Ödül Yönergesi”nde sayılı kıstaslar çerçevesinde uygun görülen kişiler İlimizde düzenlenen kutlama etkinliklerinde ödüllerini alırlar. Ayrıca, belirlenen bu kişiler Ticaret Bakanlığı Esnaf, Sanatkarlar ve Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü’ne bildirilmekte ve Bakanlık Ahilik Kutlamaları Merkez Yürütme Kurulunca bu adaylar arasından Türkiye’de Yılın Ahisi, Yılın Kalfası ve Yılın Çırağı seçmeleri yapılmaktadır. Bu unvanlara layık görülen kişiler ise Kırşehir’de düzenlenen kutlama etkinliklerinde ödüllerini teslim alırlar.

Sakarya'da Yılın Ahileri

Bu bölüm Sakarya Ticaret İl Müdürlüğü‘nün katkılarıyla hazırlanmıştır. 

2024: Adapazarı Belediyesi Orhan Gazi  toplantı ve kongre salonunda “ŞED KUŞATMASI” (ahi kıyafeti) yapıldı. ŞED kuşatmasını Hasan Alişan, Mehmet Aşık, Emre Atmaca ve Ecevit Keleş birlikte yapıldı. 

2024 Yılı 37. Ahilik Haftası Etkinlikleri (23-29 Eylül 2024)

İlin Ahisi
Adı Soyadı: Suat ARTAN
Mesleği: Oto Şanzıman Bakım Onarımı
Bağlı Olduğu Oda: Sakarya Oto Sanatkarları Esnaf ve Sanatkarlar Odası
İlçesi: Arifiye

İlin Kalfası
Adı Soyadı: Selim ÇELİK
Mesleği: Motorlu Araçlar Teknolojisi

İlin Çırağı
Adı Soyadı: Cemile KÖROĞLU
Mesleği: Moda Tasarım Teknolojisi

2023 Yılı 36. Ahilik Haftası Etkinlikleri (18-24 Eylül 2023)

İlin Ahisi
Adı Soyadı: İsmail YAMAK
Mesleği: Yorgancılık
Bağlı Olduğu Oda: Akyazı Manifaturacılar Kavaflar Ayakkabıcılar Konfeksiyoncular ve Tuhafiyeciler Esnaf ve Sanatkarlar Odası
İlçesi: Akyazı

İlin Kalfası
Adı Soyadı: Şule EDİZ
Mesleği: Güzellik ve Saç Bakım Hizmetleri

İlin Çırağı
Adı Soyadı: Emirhan OKUR
Mesleği: Motor Tamirciliği

2022: Sakarya’da “Yılın Ahisi” olarak ikinci kez Efrahim Şeker seçilmiştir. Törende, Vali Yardımcısı Ersin Emiroğlu ve Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem Yüce tarafından ŞED kuşatması yapıldı. 

2022 Yılı 35. Ahilik Haftası Etkinlikleri (12-18 Eylül 2022)

İlin Ahisi
Adı Soyadı: Efrahim ŞEKER
Mesleği: Tornacılık
Bağlı Olduğu Oda: Kaynarca Esnaf ve Sanatkarlar Odası
İlçesi: Kaynarca

İlin Kalfası
Adı Soyadı: Umut ÇOLAK
Mesleği: Motorlu Araç Teknolojisi

İlin Çırağı
Adı Soyadı: Elif Ebrar ÖZMEN
Mesleği: Moda Tasarım Teknolojileri / Kadın Terziliği

2021 Yılı 34. Ahilik Haftası Etkinlikleri (13-19 Eylül 2021)

Sakarya’da “İlin Ahisi” unvanını İbrahim Zengin kazanmıştır. Uzun yıllar esnaflık yapan ve özellikle çırak yetiştirme konusundaki katkılarıyla tanınan Zengin, Ahilik kültürünün değerlerine bağlılığıyla bu unvana layık görülmüştür.

İlin Ahisi
Adı Soyadı: İbrahim ZENGİN
Mesleği: Kaportacılık ve Oto Yedek Parça İmalatı
Bağlı Olduğu Oda: Sakarya Oto Sanatkarları Esnaf Odası
İlçesi: Arifiye

İlin Kalfası
Adı Soyadı: Mevlüt ATIŞ
Mesleği: İş Makineleri

İlin Çırağı
Adı Soyadı: Latif YILDIRIM
Mesleği: Erkek Kuaförlüğü

2020 Yılı 33. Ahilik Haftası Etkinlikleri (14-20 Eylül 2020)

Sakarya’da “Yılın Ahisi” seçilen kişi Hakkı Eriş’tir. 1870 yılında açılan, nesilden nesile geçen bıçakçılık mesleğini 67 yıldır sürdüren tanınmış bir esnaftır. Bu unvanı kazandıktan sonra esnaf camiasında önemli bir figür olarak yer almaya devam etti. 2022 yılında vefat etmiştir.

İlin Ahisi
Adı Soyadı: Mustafa ARIK
Mesleği: Çakı-Bıçak İmalatı ve Bileyciliği
Bağlı Olduğu Oda: Alifuatpaşa Esnaf ve Sanatkarlar Odası
İlçesi: Geyve

İlin Kalfası
Adı Soyadı: Fatih KARSLI
Mesleği: İç Mekan ve Mobilya Teknolojisi

İlin Çırağı
Adı Soyadı: Ömer ARSLANOĞLU
Mesleği: Otomotiv Elektromekanik

2019 Yılı 32. Ahilik Haftası Etkinlikleri (16-22 Eylül 2019)

İlin Ahisi
Adı Soyadı: Enver KARADEMİR
Mesleği: Fotoğrafçılık
Bağlı Olduğu Oda: Sakarya Fotoğrafçılar, Ressam ve Tabelacılar Esnaf ve Sanatkârlar Odası
İlçesi: Adapazarı

İlin Kalfası
Adı Soyadı: Hakan YÖRÜTMEN
Mesleği: Pastacılık ve Tatlı Yapımı

İlin Çırağı
Adı Soyadı: Ensar KUŞ
Mesleği: Elektrik Tesisat ve Pano Montörlüğü

2018 Yılı 31. Ahilik Haftası Etkinlikleri (17-23 Eylül 2018)

İlin Ahisi Mustafa Arık, dedesi gibi bıçakçılık mesleğini 65 yıldır sürdüren ve Geyve ilçesinde köklü mesleki geçmişiyle tanınan bir ustadır. Bu unvan, Ahilik kültürüne uygun bir şekilde kendisine takdim edilmiştir.

İlin Ahisi
Adı Soyadı: Halil İbrahim BALCI
Mesleği: Fırıncılık
Bağlı Olduğu Oda: Sakarya Fırıncılar Esnaf ve Sanatkarlar Odası
İlçesi: Adapazarı

İlin Kalfası
Adı Soyadı: Nazif TUNÇ
Mesleği: Berberlik

İlin Çırağı
Adı Soyadı: Fatih KARSLI
Mesleği: Mobilya İmalatı

2017 Yılı 30. Ahilik Haftası Etkinlikleri (18-24 Eylül 2017)

Ticaret Bakanlığı (eski adıyla Gümrük ve Ticaret Bakanlığı) tarafından 18.04.2017 tarihinde “Ahilik Haftası Kutlamaları Ödül Yönergesi”nde yapılan değişiklikle, 2017 yılından itibaren “İlin Ahisi” ödülüne ek olarak “İlin Kalfası” ve “İlin Çırağı” dallarında da ödül verilmeye başlanmıştır.

İlin Ahisi
Adı Soyadı: İlyas BALCI
Mesleği: Fırıncılık
Bağlı Olduğu Oda: Karasu Esnaf ve Sanatkarlar Odası
İlçesi: Karasu

İlin Kalfası
Adı Soyadı: Salih ÇOKOL
Mesleği: Motor Tamirciliği

İlin Çırağı
Adı Soyadı: Doğukan ŞİMŞEK
Mesleği: Motor Tamirciliği

2016 Yılı 29. Ahilik Haftası Etkinlikleri (23-29 Mayıs 2016)

İlin Ahisi
Adı Soyadı: Halil YAMAN
Mesleği: Şekerci ve Pasta Ustası
Bağlı Olduğu Oda: Sakarya Şekerci ve Pastacılar Esnaf Odası
İlçesi: Adapazarı

2015 Yılı 28. Ahilik Haftası Etkinlikleri (11-17 Mayıs 2015)

İlin Ahisi
Adı Soyadı: Necdet KAYNAKÇIOĞLU
Mesleği: Oto ve Zirai Aletler Tamircisi / Tornacılık ve Kaynakçılık
İlçesi: Adapazarı

2014 Yılı 27. Ahilik Haftası Etkinlikleri (22-27 Eylül 2014)

İlin Ahisi
Adı Soyadı: Dursun Eyüp ÇELİKEL
Mesleği: Diesel Pompa Tamirciliği
Bağlı Olduğu Oda: Sakarya Oto Sanatkarları Esnaf Odası
İlçesi: Adapazarı

2013 Yılı 26. Ahilik Haftası Etkinlikleri (23-28 Eylül 2013)

İlin Ahisi
Adı Soyadı: Abdülkadir UYSAL
Mesleği: Tornacılık
Bağlı Olduğu Oda: Sakarya Oto Sanatkarları Esnaf Odası
İlçesi: Arifiye

2012 Yılı 25. Ahilik Haftası Etkinlikleri (17-28 Eylül 2012)

İlin Ahisi
Adı Soyadı: Sabri ÖZŞAHİN
Mesleği: Kaşıkçılık
Bağlı Olduğu Oda: Taraklı Esnaf ve Sanatkarlar Odası
İlçesi: Taraklı

2011 Yılı 24. Ahilik Haftası Etkinlikleri (19-25 Eylül 2011)

İlin Ahisi
Adı Soyadı: Muzaffer GÜNEŞ
Mesleği: Süt Ürünleri Üreticisi
İlçesi: Ferizli

2010 Yılı 23. Ahilik Haftası Etkinlikleri (11-17 Ekim 2010)

İlin Ahisi
Adı Soyadı: Mehmet Hilmi Sakallıoğlu
Mesleği: Otomotiv Parça Üreticisi
İlçesi: Adapazarı

2009 Yılı 22. Ahilik Haftası Etkinlikleri (12-18 Ekim 2009)

İlin Ahisi
Adı Soyadı: Prof. Dr. Mustafa İSEN
Mesleği: Akademisyen, Siyasetçi
İlçesi: Ferizli

Kaynakça

Düşükcan, Muhammet, and Oğuzhan Başdaş. “Ahilik İlke ve Uygulamalarının Günümüz Kobilerine Yansıması: Elazığ İli Örneği.” Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 18.70 (2019): 866-881.

Günay, Abdullah. Ahilik’te mesleki ve sosyal dayanışma. MS thesis. Sakarya Üniversitesi (Turkey), 2003.

Özdemir, Mustafa Çağlar, and Ahsen Meryem Salt. “Esnaf Kültüründeki Değişim: Sakarya Esnafları Üzerinde Bir Araştırma.” Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi 21.2 (2019): 364-398.

Ünsür, Ahmet. “Ahilik sistemi değerleri yönetim ve eğitimi.” Değerler Eğitimi Dergisi 18.39 (2020): 297-337.

Yetim, Aleyna. “Ahi teşkilatı iş ahlakı ilkelerinin dünya iş dünyasına bakış değerlendirmesi: Sakarya ilinde bir araştırma.” (2022).

Ziya Kazıcı, “AHÎLİK”, TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/ahilik (15.08.2024).

İl Müdürlüğü Haberi: https://sakarya.ticaret.gov.tr/haberler/37-ahilik-haftasi-kutlama-etkinlikleri/37-ahilik-haftasi-kutlama-etkinlikleri

İl Müdürlüğü Haberi: https://sakarya.ticaret.gov.tr/haberler/ilimizde-36-ahilik-kulturu-haftasi-kutlamalari-gerceklestirildi

İl Müdürlüğü Haberi: https://sakarya.ticaret.gov.tr/haberler/35-ahilik-haftasi-kutlamalari-gerceklestirildi

İl Müdürlüğü Haberi: https://sakarya.ticaret.gov.tr/haberler/34-ahilik-haftasi-kutlama-etkinlikleri-programi

İl Müdürlüğü Haberi: https://sakarya.ticaret.gov.tr/haberler/33-ahilik-haftasi-kutlamalari

https://sakaryayenigun.com.tr/haber/17904945/mithat-sahin-akyazida-yilin-ahisi-secildi.

https://www.sesob.org.tr/2022-ahilik-haftasi-kutlamalari-basladi-1496.html.