Sakarya Sit Alanları
Kültürel açıdan veya doğal şartlarda oluşmuş hazineleri korumak amacıyla yasalar çerçevesinde korunan özel alanlar sit alanı olarak belirtilmektedir. Özellikle tarih öncesi dönemlere ait mezar veya kalıntıları ile diğer mimari yapılar bu yapı içerisinde korunmaktadır. Sakarya ili de sit alanları açısından zengin bir bölgedir. Sebebi ise tarih boyunca birçok medeniyetin ev sahipliğini yapması ve geçiş yollarını oluşturmasıdır. Bu sit alanları aşağıdaki gibidir:
Adapazarı; Alandüzü Bağdere Mevkii 2. Derece Arkeolojik Sit Alanı
Adapazarı; Kayrancık Köyü Çakaltepe Mevkii 2. Derece Arkeolojik Sit Alanı
Adapazarı; Kayrancık Köyü Kırktepe Mevkii 2. Derece Arkeolojik Sit Alanı
Adapazarı; Maşatlık Mevkii 2. Derece Arkeolojik Sit Alanı
Adapazarı; Salmanlı Köyü 2. Derece Arkeolojik Sit Alanı
Adapazarı; Uzunçarşı Kentsel Sit Alanı
Geyve; Akıncılar Köyü Kilise Mevkii 2. Derece Arkeolojik Sit Alanı
Geyve; Akıncılar Köyü Kilise Mevkii 3. Derece Arkeolojik Sit Alanı
Geyve; Demirciler Köyü Kabranlar Mevkii 3. Derece Arkeolojik Sit Alanı
Geyve; Eski Büyük Saraçlı Köyü 2. Derece Arkeolojik Sit Alanı
Geyve; Kulfalar Köyü 2. Derece Arkeolojik Sit Alanı
Hendek; Yağbasan Tümülüsleri 1. Derece Arkeolojik Sit Alanı
Kaynarca; Elmalı Köyü 2. Derece Arkeolojik Sit Alanı
Kaynarca; Gölce Köyü Mezarlığı 3. Derece Arkeolojik Sit Alanı
Kaynarca; Kertil Köyü 2. Derece Arkeolojik Sit Alanı
Kaynarca; Sarıbeyli Köyü Nekropol Alanı 2. Derece Arkeolojik Sit Alanı
Kaynarca; Topçu Köyü Hayranbeleni Mevkii Nekropolü 1. Derece Arkeolojik Sit Alanı
Pamukova; Akçakaya 2. Derece Arkeolojik Sit Alanı
Pamukova; Hayrettin Köyü Menete Mevkii 3. Derece Arkeolojik Sit Alanı
Pamukova; Hayrettin Köyü Su Deposu Mevkii 2. Derece Arkeolojik Sit Alanı
Pamukova; Şeyhvarmaz Köyü 2. Derece Arkeolojik Sit Alanı
Serdivan; 3. Derece Arkeolojik Sit Alanı
Serdivan; Beşköprü Nekropol Alanı 2. Derece Arkeolojik Sit Alanı
Serdivan; Jüstinyen Köprüsü ve Çevresi 1. Derece Arkeolojik Sit Alanı
Serdivan; Jüstinyen Köprüsü ve Çevresi 3. Derece Arkeolojik Sit Alanı
Söğütlü; Akarca Köyü Roma Nekropolü 1. Derece Arkeolojik Sit Alanı
Söğütlü; Maksudiye, Kanlıyokuş-Balıklıgöl Mevkii 2. Derece Arkeolojik Sit Alanı
Söğütlü; Şimşirtepe Mezarlığı 2. Derece Arkeolojik Sit Alanı
Taraklı; 1. Derece Arkeolojik Sit Alanı
Taraklı; 3. Derece Arkeolojik Sit Alanı
Taraklı; Kentsel Sit Alanı 1
Taraklı; Kentsel Sit Alanı 2
Adapazarı; Alandüzü Bağdere Mevkii 2. Derece Arkeolojik Sit Alanı
Adapazarı ilçesi Alandüzü Köyü’ne bağlı Bağdere Mevkiinde bulunan alan içerisindeki yapılar Geç Roma dönemine aittir. Roma’ya ait nekrapol alanı yani mezarlıkları bulunmaktadır. Bölgede tespiti yapılan on adet mezar bulunmuştur. Bu bölge diğer alanlarda da olduğu gibi define arayanların bilinçsiz kazılarına maruz kalmıştır. 2009 yılında alınan karara göre sit alanı ilan edilmiştir
Adapazarı; Uzunçarşı Kentsel Sit Alanı
Sakarya ilinin merkezi Adapazarı ilçesinde bulunan çarşı yol boyunda karşılıklı sıralanan dükkanlardan oluşmaktadır. Orhan Cami’nin doğusunda kalan çarşı adını bu uzun caddeden almaktadır. Kuzey, güney, doğu ve batı olmak üzere toplam dört yönden girişleri mevcuttur. Şehrin ekonomik gelişimini sağlayan çarşı ticaret merkezi konumundadır ve etrafında kömür, pirinç, soğan, un gibi ürünlerin pazarlarını bulundurmaktadır. Şehirdeki ticari hareketliliğin halen buradan sağlanması ve yaşanan depremlere rağmen ayakta kalabilmesi Uzunçarşı’nın sit alanı olarak koruma altına alınmasındaki önemli rolü üstlenmektedir.
Geyve; Kulfalar Köyü 2. Derece Arkeolojik Sit Alanı
Orta çağ dönemine ait olan bölge Osmanlı döneminde gayrimüslimlere ev sahipliği yapmıştır. Mübadele ile terk edilen yerleşim alanlarından biridir. Bu bölgede konutlar, kilise ve çeşme kalıntıları bulunmuştur. Ayrıca ipek böcekçiliğine ilişkin fabrika-çalışma alanlarının temelleri mevcuttur.
Hendek; Yağbasan Tümülüsleri 1. Derece Arkeolojik Sit Alanı
Hendek ilçesinin Yağbasan köyüne bağlı Üçtepeler mevkiinde Devlet Ormanı statüsünde orman fidanlığı olarak kullanılan bu alan tümülüs alan olarak sınıflandırılmıştır. Tümülüsler genellikle kral ve ailelerinin mezarlarını içeren ve odacıklardan oluşan bir tür tepeciktir. Ancak yalnızca kral ve aileleri değil Roma dönemi mezarlarının birçoğu bu şekilde toplu mezarlar halindedir. Bu bölgeler 1. Derece sit alanı ilan edildiğinden kazı yapılmasına izin verilmez veya açılamaz. Yağbasan köyünde de 3 adet tümülüs bulunmaktadır. Bu sebeple mevcut bölgeye Üçtepeler adı verilmiştir. Bölge içerisinde bulunulduğunda tümülüsler belirgin bir haldedir. Kazı yapılmasının yasak olması define arayanları caydırmamış ve birçok çukur bulunmaktadır. 2006 yılında alınan kararla sit alanı olarak ilan edilmiştir.
Pamukova; Akçakaya 2. Derece Arkeolojik Sit Alanı
Pamukova ilçesinin Akçakaya köyüne bağlı Doruktarla, Yanıkdoruğu ve Dikilitaş mevkiileri arasında bulunmaktadır. Bahsi geçen mevkiler sınırında bulunan ve güneye doğru geniş bir alanda mevzilenen alan içerisinde anıt mezar kalıntıları, kaya mezarları, birçok yapı kalıntısı ve kaba seramik parçaları bulunmuştur. Üzerlerinde Yunanca yazıtlar bulunan bu tarihi eserlerin Roma dönemine ait olduğu düşünülmektedir. 1976 yılında yol yapım çalışmaları esnasında ise bir adet Dikilitaş yerinden sökülmüştür. 1991 yılında alınan kararla bölge sit alanı ilan edilmiş ve hazine arazisi, orman arazisi, şahıs arazisi olarak devlet bünyesinde koruma altına alınmıştır.
Pamukova; Hayrettin Köyü Su Deposu Mevkii 2. Derece Arkeolojik Sit Alanı
Pamukova İlçesinin Hayrettin köyüne bağlı Su Deposu mevkiinin kuzey taraflarında yamaç kısımlarda engebeli bir arazide olan sit alanı fundalıklarla ve çalılıklarla üstü örtülü bir şekildedir. İçerisinde yapı kalıntıları, su kanalları ve mezar kalıntıları bulunmaktadır. Su ishale hattının yapımı esnasında mezar kalıntıları ve yapısı ortaya çıkmıştır. Ardından başlatılan çalışmayla kurtarma kazısı gerçekleştirilmiş ve bahsi geçen eserler gün yüzüne çıkartılmıştır. Tuğla ve kiremitlerle örülü halde bir odacığı andıran mezarların içerisinden herhangi bir esere veya kalıntıya rastlanılmamıştır. 2011 yılında alınan kararla sit alanı olarak ilan edilmiştir.
Serdivan; Jüstinyen Köprüsü ve Çevresi 1. Derece Arkeolojik Sit Alanı
Bizans İmparatoru Justinianus tarafından MS 558-560 yıllarında yaptırılan taş köprü; 365 metre uzunluğunda, 9.85 metre genişliğinde olup toplam 12 kemerlidir. Köprünün batı ucunda tak izi, doğu ucunda apsisli yapı ve köprü ile ilgili tonozlu yapı kalıntıları bulunmaktadır. Erken Bizans Dönemi’nin Anadolu’daki en görkemli anıtsal yapılarındandır. Jüstinyanus Köprüsü 2018 yılında UNESCO Dünya Miras Geçici Listesi’ne alınmıştır. Karayolları Genel Müdürlüğünce 1995 yılında onarılan köprünün taşıt trafiğine kapatılması amacıyla her iki ucuna üçer basamak yapılmıştır.
Söğütlü; Akarca Köyü Roma Nekropolü 1. Derece Arkeolojik Sit Alanı
Söğütlü ilçesine bağlı Akarca köyünün Kapaklı mevkiinde orman arazisi içerisindeki fidanlıkta yapılan çalışmalar esnasında dört adet mezar bulunmuştur. Bu amaçla gerçekleştirilen kurtarma kazısı sonucunda sert kalker taşından yapılan sandık mezarlar görülmüştür. Mezar sandıklarından üçünün içinde ikişer iskelet birinde ise beş adet iskelet bulunmuştur. Testi, koku şişesi, kandil, kase, tabak ve sikke ele geçirilmiştir. Bulunan sikkeler mezarların MS 2. Yüzyıl ile 4. Yüzyıl arasında tarihlenmesini sağlamıştır. Buradan da anlaşılacağı üzere geçmiş medeniyetlerin mezarları yalnızca cesetleri için değil kendileri için önemli olan eşyaların da son noktası olmaktadır. Bu alan günümüzde ormanlarla kaplıdır.
Taraklı; 1. Derece Arkeolojik Sit Alanı
Roma dönemine ait olan bu alan ilçe merkezine bağlı Hisartepe ve çevre mevkiileri içinde bulundurmaktadır. Tepenin üzeri yeşilliklerle kaplı ve etrafı da ağaçlıktır. Bu sebeple doğal bir güzelliğe sahiptir. Bir sarnıca yani su deposuna ev sahipliği yapan tepede günümüze yalnızca duvar kalıntıları gelebilmiştir. Antik kaynakların bahsettiği ve tepeyi çevrelediği söylenen hisardan ise herhangi bir yapı ayakta kalmamıştır.