Adapazarı’nda Fotoğraf Sanatı

Türk fotoğraf sanatının gelişiminde 1960’lı yılların ve sonrasının önemli bir dönem olduğu doğrudur. Bu dönemde, düşüncelerin fotoğraf yoluyla ifade edilmesinde estetik ve ironiye dayalı yeni anlatım biçimleri keşfedilmeye başlanmıştır. Ayrıca, çeşitli araştırmacı yaklaşımların ortaya çıktığı, teknik anlamda da çeşitlilik ve yeniliklerin yaşandığı bir dönemdir.

Adapazarı’nda da bu gelişmelerin etkisi hissedilmiştir. Özellikle Hüsnü Gürsel, Mümtaz Ertürer, Naci Sevinç ve İbrahim Zaman gibi isimlerin bir araya gelmesi, fotoğrafın Adapazarı’nda da önemli bir sanat dalı olarak kabul edilmesine ve gelişmesine katkı sağlamıştır. Hüsnü Gürsel’in resim öğretmenliği geçmişi ve diğer isimlerin fotoğrafçılık deneyimleri, birbirlerini tamamlayarak yeni bir fotoğraf anlayışının doğmasına zemin hazırlamıştır.

Bu dönemde ortaya çıkan teknik yenilikler, sanatçıların ifade biçimlerini zenginleştirmiştir. Sandviç tekniği, üst üste çekimler, leke unsurlarının kullanımı, film emisyonunun kazınması gibi teknikler, sanatçıların yaratıcılıklarını artırmış ve farklı bir görsel dilin oluşmasına katkıda bulunmuştur. 1962 senesine gelindiğinde bu beraberlik daha da pekişerek dört kişinin arasına beşinci kişi olarak Hayri Yazıcıgil’in katılması ile güçlenip Türk fotoğraf dünyasının ilklerinden ve mihenk taşlarından olan “Adapazarlı GRUP-5” doğmuştur.

Sonuç olarak, 1960’lı yıllar Türk fotoğraf sanatının önemli bir dönüm noktası olmuş, Adapazarı gibi şehirlerde de bu gelişmelerin etkisiyle yeni bir fotoğraf anlayışı ve sanat ortamı oluşmuştur.

Adapazarı’lı GRUP 5

GRUP-5’in kuruluşu, sanat adına uzun yıllar sürecek bir arkadaşlık ve dayanışmanın temellerini atmıştır. Grup üyeleri, birbirlerine destek olmuş, birlikte çalışarak kendilerini geliştirmiş ve birbirlerinden öğrenmişlerdir. Bu birlik ve dayanışma, sadece sanatlarına katkı sağlamakla kalmamış, aynı zamanda diğer sanatçılara da ilham vermiş ve fotoğrafın sevilmesine ve yaygınlaşmasına katkıda bulunmuştur.

GRUP 5”in kuruluş öyküsünü değerli hocam Hüsnü Gürsel’le 01-Aralık-2008 tarihinde yaptığım röportajda şöyle anlatır:

“1954 yılında Trabzon Beylikdüzü Öğretmen okulundan Arifiye Öğretmen Okulu’na geldiğimde, Adapazarı fotoğraf stüdyolarında bazı arkadaşların çalınmalarının, normal stüdyo çalışmalarından farlı olduğu dikkatimi çekti. O arkadaşlarla yapmış olduğum görüşmelerde sanatsal fotoğraf çekme isteklerinin ve heyecanlarının olduğunu gördüm. Bu arkadaşlar Mümtaz Ertürer, Naci sevinç ve İbrahim Zaman’dı. Bu arkadaşlarla ara sıra bir araya gelip çekmiş olduğumuz fotoğrafları birbirimize göstererek paylaşıyor ve yapıcı eleştirilerde bulunuyorduk. Böylelikle 1956 yılında grubumuzun ilk adımlarını atmış olduk. Bu toplantılar neticesinde bir fotoğraf sergisi açmaya karar verdik. Şubat 1962‟de Ticaret Lisesi (Eski Halkevi) binasında Mümtaz Ertürer, Naci Sevinç, İbrahim Zaman ve ben Hüsnü Gürsel olmak üzere dört arkadaş Adapazarı’nda ilk karma sergimizi açtık. Sonradan Hayri Yazıcıgil’in de katılımı ile daha da güçlendik ve “Adapazarı‟lı GRUP 5” adında bir oluşum gerçekleştirdik.”[1]

Şubat 1962’de açılan bu sergi, Türkiye’de ve özellikle Adapazarı’nda o zamana kadar açılan fotoğraf sergilerinden farklı bir niteliğe sahipti. Bu serginin özelliği, aynı şehirde bulunan iki farklı fotoğraf stüdyosunun, yani “Foto Zaman” (Hüsnü Gürsel ve İbrahim Zaman) ile “Foto Şehir” (Naci Sevinç ve Mümtaz Ertürer) stüdyolarının bir araya gelerek ortaklaşa düzenlediği serbest konulu ilk sergi olmasıydı. Sergide, hem stüdyo dışında hem de stüdyoda çekilmiş fotoğraflar sergilenmişti.

Bu durum, o zamanın koşulları göz önüne alındığında oldukça dikkat çekiciydi. Günümüzde teknolojik ilerlemeler ve olanakların artmasıyla birlikte bir araya gelen stüdyo sahibi fotoğrafçıların ortak sergi düzenlemesi daha yaygın hale gelmiş durumda. Ancak o dönemde bu tip ortak sergilerin az olması, teknolojik olanakların sınırlı olması, iletişim kanallarının kısıtlı olması gibi faktörlerle açıklanabilir.