İpek Böcekçiliği

Türkiye'de İpekböcekçiliği

İpekböcekçiliği, genellikle küçük ölçekte yapılan ve tüm aile fertlerinin emeklerini değerlendiren, fazla yatırım gerektirmeyen, işletmelere 35-40 gün gibi kısa sürede ek gelir sağlayan ve yaratılan katma değer ile milli ekonomiye katkı sağlayan önemli bir tarımsal faaliyettir. Ancak, son 20 yıl içinde ipekböceği yetiştiriciliğinde ülke çapında önemli bir azalma olmuştur. İpekböceği yetiştirmede en önemli aşama yumurta üretimidir. İpekböceği yumurtaları yaygın olarak iki şekilde sınıflandırılmaktadır. Bunlar; damızlık ve ticari (hibrit) yumurtalardır. Türkiye kendi ipekböceği yumurtasını üretebilen, koza ve ipek üretimini mevcut saf hatlarını koruyarak bu materyallerden elde ettiği yumurtalardan sağlayan, dünyadaki sayılı ülkelerden biridir.

Dünden Bugüne Adapazarı (2004)
Sol ortada Gümrük (Maliye) binası, ortada Gümrük caddesi, Sağ önde belediye ve kaymakamlık binası, ortadaki boşluk 1999 depreminde yıkılan Belediye işhanı, önünde Fayton Parkı, önünde PTT, Ziraat Bankası, sağ üstte Cevat Adapazarlı’nın İpek Fabrikası’na ait baca, sağ orta Yazlık Lale Sineması
Dünden Bugüne Adapazarı (2004)
Sağ altta Cevat Bey’in İpek Fabrikası, bitişiğinde Lale Sineması’nın yazlığı, sonra 1958’de temelleri atılan Belediye İşhanı, solunda Adliye ve Cezaevi Binaları henüz yıkılmamış olan Atatürk Bulvarı, yukarıya doğru İbrahimbey Parkı ve Park Caddesi, sağda üstte Yeni Camii.

İpekböceği yetiştiriciliğinde önde gelen iller, Diyarbakır, Antalya, Bilecik, Ankara, Sakarya, İzmir, Aydın, Bolu, Muğla, Eskişehir, Bursa, Batman ve Hatay illeridir. Bu iller içerisinde tarihi ipek yolu üzerinde bulunan Bursa, ipek üretiminin ilk başladığı yıllardan beri önemli miktarda üretimin yapıldığı illerden biridir. 2013 yılı itibariyle Türkiye toplam 121 ton olan yaş koza üretiminin %65’ini; Diyarbakır (%39), Antalya (%16) ve Bilecik (%10) illeri oluşturmaktadır.

Marmara Bölgesi’nin en önemli yükseltisi olan Uludağ da Bursa sınırları içinde bulunmaktadır. Bursa, akarsu ağı bakımında zengin sayılabilir. İlin doğu kesimindeki sular Koca suya karışarak Sakarya’ya, batı yarısındaki sular ise Susurluk Çayına dökülürler. Uludağ’ın güneyinden doğup bu dağı yararak Bursa Ovasına açılan Nilüfer Çayı da Susurluk Çayına karışmaktadır. İl hudutları içinde yer alan İznik ve Uluabat, iki önemli tatlı su gölüdür. Marmara denizi kıyı şeridinde yer alan Bursa ilinde genellikle Akdeniz iklim tipi yaygın olup, yazlar kurak ve sıcak, kışları ılık ve yağışlıdır. Denizden uzaklaştıkça iç kısımlarda yarı karasal iklim görülmektedir.

Sakarya'da İpekböcekçiliği

Koru Deresi Mahallerinde 1990’lara kadar yaygın olan ipekböceği yetiştiriciliği, 2000’li yıllarda bitme noktasına gelmiştir. Son yıllarda komşu mahallelerde az da olsa ipekböceği üretimi yapıldığı görülmektedir. Geçmişte bölgede çok önemli bir ekonomik faaliyet olan
ipekböceği yetiştiriciliği, köylülerin geçiminde önemli bir rol oynamaktaydı. Her evde mutlaka ipekböceği beslemek için dikilmiş dut bahçeleri bulunurdu.

Dünden Bugüne Adapazarı (2004)
Adapazarı merkez (Atatürk) Ortaokulu penceresinden batıya doğru şehir merkezi. Solda PTT binası ve 1968’de yıkılarak yerine İşhanı yapılan Cevat Bey’in İpek Fabrikası, sağda ise 1999 depreminde yıkılan Belediye işhanı ön planda 21 Haziran 1950’de hizmete giren Atatürk Parkı. Foto: Hüsnü Gürsel

80-90’lı yıllarda, Koru Deresi Mahallelerinde ipekböceği yetiştiriciliği çok yaygındı ve hemen hemen her aile, evlerinin üst katlarında ya da özel böceklik denilen mekanlarda ipekböceği beslemeye çalışırdı. Bu 45 günlük yoğun süreç, köylüleri oldukça meşgul ederdi. İpekböceğinin evin içine girişi, köylüler için özel bir andı. Mayıs ayında, pazar çantalarından çıkarılan yumurtalar, özenle korunur ve takip edilirdi. Yumurtadan çıkan böcekler, önce un eleme aletlerinde beslenir, sonra büyükçe kaplara alınırdı. Böcekler büyüdükçe, daha fazla yer ve dut yaprağı ihtiyaç duyardı. Bir aylık gelişim döneminin sonunda, böcekler koza örmeye başlardı. Koza oluşumu tamamlandıktan sonra, zahmetli koza toplama işlemleri gerçekleştirilir ve ürün Geyve ya da Alifuatpaşa ‘ya satılırdı. Geçmişte köylüye önemli bir gelir getiren ipekböceği yetiştiriciliği, günümüzde artık bölgede yapılmamaktadır.