Sakarya'da Musiki(1967-2005)

Her Türk beldesinde olduğu gibi, Sakarya’da Türk Müziğinin her türü mevcuttur. Ancak bunlar halk nezdinde doğal ortamında yapılmaktayken 1920’li yıllardan itibaren düzenli çalışmalara dönüşmüştür. Dârü’l-Bedâyî (1914), Dârü’lFeyz-i Mûsikî’, Cevdet Kozanoğlu Meşkhânesi (1920), Dârü’l-Elhân gibi sistemli müzik eğitimi yapmayı amaçlayan kurum ve kuruluşlarının ortaya çıktığı o yıllarda Selahattin Kandemir’in hocalığında Sakarya’da müzik çalışmaları sistemli hale gelmiştir.

Sakarya’da geçmişte Türk müziği çalışmaları şahsî gayretlerle yürütülürken aynı dönemde yine Orta Câmii aktarlarından Hâfız Yusuf Efendi, 1967 depreminde yıkılan Şıracılar Sokağı’ndaki tarihi ahşap konağında, özellikle kış geceleri tertiplenen mûsikî ve sohbet gecelerinde talebeleri ve dostlarıyla klâsik ve dinî mûsikî meşk etmekteydi. Hâfız Yusuf Efendi bu meşk gecelerinden Süleyman Şumnu, I. Erdinç Şumnu ve Terzi Fahri gibi musikişinasları yetiştirmiştir.

1920’li yıllarda Sakarya’da Selahattin KANDEMİR şefliğinde, şimdiki Atatürk Bulvarı Meserret İşhanı’nın biraz ilerisinde çalışmalarına başlayan mûsikî topluluğu, 1930’lu yıllarda Sakarya Gençlerbirliği Spor Kulübü’nün mûsikî kolu olarak faaliyet göstermiş, 1949’da Adapazarı Türk Mûsikîsi Cemiyeti adını almıştır. Mûsikî cemiyeti zaman zaman çalışmalarına ara vermek durumunda kalsa da, çalışmalar tamamen durmayıp meşkler evlerde devam etmiştir.

1950’li yıllarda Adapazarı’nda bulunan Yesârî Asım ARSOY tarafından da kısa bir süre çalıştırılan Adapazarı Türk Mûsikîsi Cemiyeti, sonraları Türkiye Vagon Fabrikası’nda idareci olarak görev yapan Bestekâr İsmail Safa OLCAY tarafından uzun süre çalıştırılmıştır. Kısa aralıklarla kapanıp tekrar açılan Mûsikî Cemiyeti 1975’te Sakarya Mûsikî-Kültür Derneği olarak açılmış, 1983’te Sakarya Mûsikî Derneği’ne dönüşmüştür. Sakarya Mûsikî Derneği çalışmalarını ilk dönemden itibaren bazı mekânlarda yürütmüştür. Bu mekanlar: Hüseyin ERMAN Kıraathanesi üstü, Eğitim Araçları Merkezi, Nejat TEZCAN Evi, Enver ŞÜKÜR Bürosu, Adapazarı Belediye Konservatuvarı, Belediye Meclis Salonu, Halk Eğitimi Merkezi, İl Halk Kütüphanesi ve kendi binasıdır.

1920’lerden bugüne mûsikî derneğini şu hocalar çalıştırmıştır; Selahattin Kandemir, Yesârî Asım Arsoy, İsmail Safa Olcay, Tarık İNCEMEN, Zeki GÜNDÜZ, Kemâl ERSİN, Erol SAYAN, Murat OĞUZHAN, Erdoğan AKKANAT’tır. Sakarya Mûsikî Derneği geçmişten itibaren şu mekânlarda konser vermiştir: Öğretmenler Lokali, Abasıyanık Sanat Merkezi, Halk Eğitimi Merkezi salonu, okul salonları, sinemalar ve Sakarya Üniversitesi Ahmet Fâik ABASIYANIK Kültür Merkezidir. Mûsikî Derneği’nde başkanlık yapanlar: Selahattin KANDEMİR, Kemâl GÜRŞEN, Tarık İNCEMEN, Muammer ÇETİN, Mâhir KÖPRÜLÜ, Nejat TEZCAN, İsmail ŞİMŞEK ve Şemsettin KEKLİK’tir.

Sakarya Mûsikî Derneği çalışmalarını hâlen (2005) pazartesi ve perşembe akşamları Erdoğan AKKANAT’ın nezaretinde yürütmektedir. 1950’lerden günümüze Naci ŞENKARDEŞLER, Cevat KARTAL ve Kemâl ERSİN gibi isimler dernek üyeliğinde bulunmuşlardır. Mûsikî derneğinde kuruluşundan itibaren 200 civarında sâzende ve 3000 civarında koro elemanı görev almıştır.

Şehirde mûsikî sadece Türk Sanat Mûsikîsiyle sınırlı değildi. Mûsikî derneğinin yanında Halk Müziği alanında 1980’lere kadar Bıçakçı İzzet, Rüştü ONARAN, Terzi Kenan, Fehmi YEŞİLİPEK ve Suat TEK faaliyet göstermişlerdir. Halil ÇELEBİ, Aydın ESEN, Atıf KOÇDEMİR, Trompetçi Halil ve Emin, Davulcu Aslan, Sefer BEYENAL ve kardeşleri Batı Müziği sahasında faaliyet göstermişlerdir.

Adapazarı’nda ilk müzik okulu 1986-87 eğitim-öğretim yılında o dönem belediye başkanı Erkal ETÇİOĞLU’nun teşebbüsüyle, millî kültüre hizmet amacıyla I. Erdinç ŞUMNU kurucu müdürlüğü’nde “Adapazarı Belediye Konservatuvarı” ismiyle kuruldu. Bu kurum dört yıllık eğitim veren Türk Sanat Müziği, Türk Halk Müziği, Çalgı Yapım ve Tiyatro bölümlerinden müteşekkildi. Kurumun önemli özelliği Türkiye’de sahasında tanınmış hocaların görev yapmalarıdır. Öğretim kadrosu şu hocalardan müteşekkildi; Bekir Sıtkı SEZGİN, Haydar SANAL, Ümit GÜRELMAN, Necip GÜLSES, M. Doğan DİKMEN, Hasan ESEN, M. Emin BİTMEZ, Yücel PAŞMAKÇI ve Taşkın DOĞANIŞIK’tır.

Adapazarı Belediye Konservatuvarı ve Sakarya Mûsikî Derneği’nden şu önemli isimler yetişmiştir; Hakan ALVAN (K. B. İstanbul Tarihi Türk Müziği Korosu Ney Sanatçısı), Filiz FIRINCIOĞLU (K. B. Bursa Türk Müziği Devlet Korosu Ses Sanatçısı), Yücel YAKAR (K.B. İstanbul Türk Müziği Devlet Korosu Ses Sanatçısı), Özer ÖZEL (YTÜ. Sanat ve Tasarım Fakültesi Müzik ve Sahne Sanatları Bölümü Tanbur öğretim Görevlisi), Eliz AVAROĞLU (TRT Ankara Radyosu TSM Ses Sanatçısı), Emel DEMİRGEN (Sakarya Üniversitesi Devlet Konservatuarı Öğretim Görevlisi), Ferdi KOÇ (Sakarya Üniversitesi Devlet Konservatuvarı Araştırma Görevlisi)’tur. 1992’de kapanan konservatuarın kısa dönemde Sakarya’ya büyük hizmeti olmuştur.

Sakarya’da Türk Sanat Müziği faaliyetlerinin yanında “Dinî Mûsikî” sahasında da faaliyetler olmuştur. 1983’te dernek bünyesinde çalışmalarına başlayan Sakarya Türk Tasavvuf Mûsikîsi Topluluğu daha sonra dernek bünyesinden ayrılarak şefi olan Nejat TEZCAN evinde 1999 depremine kadar çalışmalarını sürdürmüştür. Sakarya Türk Tasavvuf Mûsikîsi Topluluğu çalışmalarını zaman zaman toplanarak Nejat TEZCAN’ın Sapanca’daki evinde yürütmekte ve konserler vermektedir.

Sakarya Üniversitesi’nde de kısa bir süre Türk Sanat Müziği çalışmaları olmuştur. 1997’de Müzik Kulübüne bağlı olarak kurulan Türk Sanat Müziği Üniversite korosu Kemâl Ersin tarafından çalıştırılmış, 1999’a kadar dokuz konser vermiştir. 1999 depremi ile çalışmaları sona ermiştir.

1996’da mûsikî derneğinden ayrılan bir grup Modern Kültür Merkezi’nin himâyelerinde Ağa Câmii karşısındaki yerinde Türk Sanat Müziği korosu kurmuş, 1998’e kadar Emel SEZER nezaretinde çalışmalar yapıp konserler vermiştir. Bu topluluğun 1998’de çalışmalarına son verilip Adapazarı Tarihi Türk Müziği Topluluğu kurulmuştur. 2001’e kadar 10-15 kişilik topluluk çalışmalarını İ. Erdinç ŞUMNU’nun nezaretinde yürütmüştür. Bu topluluk Adapazarı Belediyesi’nin himayelerinde çalışmalarını (İ. Erdinç ŞUMNU ve Ferdi KOÇ nezaretinde yürütmekte ve konserler vermektedir.

Sakarya’da kurulan ilk akademik müzik okulu Sakarya Üniversitesi Devlet Konservatuarı’dır. 1997 yılı kurulup kararı çıkan konservatuar, 1999 yılı Haziran ayında akademik personel alımıyla beraber 2000-2001 öğretim yılında “Temel Bilimler” bölümüne öğrenci alınarak öğretime başlanmıştır. Bugün “Temel Bilimler”, “Türk Müziği” ve “Türk Halk Oyunları” adlı üç bölümden oluşan ve dört yıllık lisans eğitimi veren konservatuar, 175 öğrencisi, 22 kadrolu ve 6 sözleşmeli akademik personeli ile öğretime devam etmektedir. Devlet Konservatuarımın kurulmasıyla Sakarya’da müzik faaliyetleri ivme kazanmıştır. Halk Kültürü Araştırmalarından deprem araştırmalarına, sempozyumlardan panellere kadar birçok faaliyette bulunan Konservatuvar yalnızca 2003 yılı Şubat-Haziran ayları arasında 30 civarında konser düzenlemiştir.

Çeşitli müzik kursları da düzenleyen Konservatuar “Âşık Deryâmî’yi Anma Günü”, “Nevrûz Günü” vb. birçok günler düzenleyerek hem Sakarya Üniversitesi mensuplarını hem de Sakarya halkının belli konulara dikkatini çekmeye gayret etmiştir.2002 Aralık ayında Kültür Bakanlığı ve Motif Derneği’nin katkılarıyla “Uluslararası Halk Kültürlerinin Medya Açısından Değerlendirilmesi Sempozyumu” konservatuar tarafından düzenlenmiştir. “Halk Kültürü Derleme, Araştırma ve Yayınlama Projesi” ve “Adapazarı’nda Deprem Gerçeği” adlı iki proje gerçekleştiren konservatuvar mensupları bunları üç kitap haline getirmiştir.

Bu sayfa Prof. Dr. Türker EROĞLU tarafından Sakarya İli Tarihi kitabında yayınlanan makalesinden alınarak oluşturulmuştur. 

Kaynakça

EROĞLU, T. (2005). Sakarya İli Tarihi. Sakarya İli
Tarihini Araştırma kapsamında gerçekleştirilen araştırmaların redaksiyonu ile oluşturulmuştur. 

Proje yürütücüsü: Mehmet ALPARGU; proje editörü: Mustafa DEMİR; Yayın Kurulu: Prof.Dr. Mehmet ALPARGU, Doç.Dr. Mustafa DEMİR, Yrd.Doç.Dr. Haluk SELVİ,  Yrd.Doç.Dr. Enis ŞAHİN, 22-23 Haziran 1998, Bildiriler içerisinde (1091-1095), Sakarya: Sakarya Üniversitesi.