Bu sayfa, Prof.Dr. Enis ŞAHİN’in Adapazarı’yla başlayan Sakarya ile devam eden bu coğrafyanın Cumhuriyet Tarihi dönemindeki 81 yıllık öyküsünün kronolojik olarak hazırlandığı kitap esas alınarak yüksek lisans öğrencisi Saliha Sevde ÇELİK’ in katkılarıyla hazırlanmıştır. Kronolojik Adapazarı – Sakarya tarihi (1923 – 2004) adlı esere Sakarya Üniversitesi Kütüphanesi’nden erişebilirsiniz.

M.Ö.7
7. Yüzyıla kadar bölgeye hâkim olan Frigler kutsal saydıkları nehir tanrıları Sangari adını vermişler. Frig ana tanrıçası Kibele'nin kocası olan Atis'i doğuran Sakarya Nehri'nin kızı Nana'dır. Bu isim önce Sangarios, sonra ise saldırgan manasına gelen Zakharion'a dönüşmüştür.
M.Ö. 300 - M.S. 395
Sakarya bölgesinde Bitinyalıların hakimiyeti
M.S. 395 – 1326
Sakarya bölgesinde Bizansın hakimiyeti
559 - 562
II. Justinyanus (Beşköprü) Köprüsü yapıldı.
1071-1075
1071 yılında Bizans İmparatoru Romanos Diogones, Türkleri Anadolu'dan kovmak üzereyken Malazgirt'te Alparslan'ın komutasına yenilmiştir. Hristiyan ordusunun yenilgisinden sonra Anadolu yolları Türklere açıldı. Alparslan'ın Anadolu'yu fethetmekle görevlendirdiği Artuk Bey komutasındaki Türkler, Sakarya Nehri boyunca hakimiyetlerini kurmuşlarsa da Alparslan'ın ölümünün ardından yaşanan kargaşada Bizans bu bölgeleri yeniden ele geçirdi. 1075 yılında Süleyman Şah'ın kurduğu Anadolu Selçuklu Devleti'nin güçleri, İstanbul'a komşu, müstahkem tarihi bir Bizans şehri olan İznik'i fethetmiştir.
1236
Adapazarı bölgesi Osmanlı Beyliği tarafından fethedildi.
1323-1325
Sultan Orhan Gazi’nin buyruğu ile 1323-1325 yıllarında inşa edilen Cami 1876 yılındaki depremden sonra onarılmış ve arka kısımdaki betonarme bölüm eklenmiştir. 1943 ve 1967 yıllarındaki depremlerden sonra hasar gören kısımları restore edilmiş, minaresi tamamen değiştirilerek tek şerefeli, ahşap olarak inşa edilmiştir.
1450
Geyve Elvanbey Zaviyesi (İmareti) yapıldı.
1481
Kaynarca Şeyh Muslihiddin Camii yapıldı.
1495
Geyve II. Beyazıt Köprüsü yapıldı.
1517
Taraklı Yunuspaşa Camii yapıldı.
29 Ağustos 1559
Önceleri bir köy, sonra nahiye, kaza ve bir şehir, nihayet günümüzde bir vilâyet merkezi olan Adapazarı’nın 1536 yılında bir köy konumunda iken “Ada Kadılığına” yazılan 25 Zi’l- Ka’de 966 tarihli bir hükümden itibaren kaza hüviyetine sahip olmuştur.
1563
Ada Karyesi (Adaköyü) kuruldu.
1581
Adapazarı kadılığı oluşturuldu.
1646-1852
Bolu’ya bağlı bir nahiye olan Adapazarı 1658’de tekrar köy, 1692’de kaza, 1701’de Sapanca’ya bağlı bir köy, 1742’de nahiye ve 1837’de İzmit Sancağına bağlı bir kaza haline getirilmiş daha sonra 1852’de Kocaeli Mutasarrıflığına bağlanmıştır.
1734
Devoğlu Mustafa'nın kurduğu çark hizmete girdi.
1746
Ada nahiyesi kuruldu.
1760
Adapazarı Orta Camii yapıldı.
1790
Adapazarı Ağa Camii yapıldı
1837
Adapazarı kazası kuruldu.
1837
Tozlu (Gubari) Camii yapıldı.
1837
Hendek Merkez Camii yapıldı.
1839
Geyve belediye oldu.
1862
Adapazarı'nda ceviz ağacından tabanca ve tüfek kabzası yapılmaktadır.
1868
Adapazarı belediyesi kuruldu.
1889
Adapazarı’nda açılan ilk banka şubesi Ziraat Bankası’nındır. 1888 yılında kurulan Ziraat Bankası’nın Adapazarı şubesi 1889 tarihinde açılmıştır. 1909 yılında Ziraat Bankası’nın Adapazarı Şubesinin müdürü Hacı Efendi, 1912 yılında Kevork Efendi olmuştur.
1888-1890
Almanlara yaptırılan İzmit-Ankara arası 486 km'lik demiryolu inşaatı 1888-1890 arasında bitirilmiştir. Bu demiryolundan 9 kilometrelik hatla 1899 yılında Arifiye'den Adapazarı'na bağlantı sağlanmıştır.
Add Description Here
1890
İstanbul-Arifiye-Adapazarı tren yolu hizmete girdi.
1893
Orhan Camii yapıldı.
1907
Hendek belediye oldu.
1909
Yergir (Memleket) Gazetesi yayın hayatına başladı.
9 Mart 1913
Adapazarı İslam Ticaret Bankası kuruldu.

Mithat Paşa'nın 1861'de başlattığı milli bankalar çalışması, 9 Mart 1913'te Adapazarı'nda ilk devlet özel kurumu olan Adapazarı İslam Ticaret Bankası'nın açılmasıyla çok önemli bir yeni aşamaya ulaşmıştır. Böylece ilk özel girişim bankası doğmuştur.

1915
Adapazarı İdadisi kuruldu.
1917
Adapazarı demir-tahta atolyesi kuruldu.
19 Mart 1917
Adapazarı Ahşap ve Demir Malzeme Fabrikası, Adapazarı Ahşap ve Demir Malzeme Fabrikası faaliyet hayatına başlamıştır.

Adapazarı Ahşap ve Demir Malzeme Fabrikası, Adapazarı Ahşap ve Demir Malzeme Fabrikası faaliyet hayatına başlamıştır.

1918
Sabiha Hanım İlkokulu Kömürpazarı’nda kuruldu.
1919
Adapazarı Emniyet Bankası kuruldu.
7 Mart 1919
Şehirde yayınladığı kesin olarak bilinen ilk gazete Adapazarı Gazetesi’dir. Sahibi ve Başmuharriri Ahmet Asım’dır.
1919
Günlük Adapazarı Gazetesi yayına başladı.
26 Mart 1921
Adapazarı, İzmit ve civarı Yunan işgalciler tarafından işgal edilmiştir.
21 Haziran 1921
Adapazarı 87 günlük düşman işgalinden kurtuldu.

Kuvayı Milliye'nin Adapazarı, Geyve ve Hendek kazalarında giderek genişlemesi, işgalci Yunan birliklerini ve işbirlikçilerini harekete geçirmiş, Adapazarı kazası işgal edilmiştir. 21 Haziran 1921 tarihine kadar yaklaşık 4 ay devam etmiş; bu tarihte Türk ordusu tekrar bölgede denetimi ele geçirmiş; Yunanlıları bölgeden uzaklaştırmıştır.