Bu sayfa Sakarya Üniversitesi’nin Valilik Makamına yazdığı 19.04.2021 tarihli 24890 sayılı yazıya istinaden yapılan ortak çalışma sonucu oluşturulmuştur.

Sakarya Valiliği İdare ve Denetim Müdürü Burhan AKDOĞAN ve personelinin yaptığı destek sonucunda 1960-2019 tarihleri arasında yapılan seçimlerde görev yapan muhtarların tabloları oluşturulmuştur. Geçmişte mahallelerine hizmet etmiş Hendek Muhtarları (2019-1960) için tıklayınız.

Sakarya’ya bağlı olan ilçenin yüzölçümü 581 km²dir ve ilçe merkezinin denizden yüksekliği ise 180 metredir. Kuzeyde Karasu ve Kocaali, güneyde Akyazı, batıda Adapazarı, Söğütlü ve Ferizli ilçeleri doğuda ise Düzce bulunmaktadır. İlçenin en yüksek noktası kuzeyinde bulunan Çam Dağı’nın uzantısı olan1308 m ile Fındıklı Tepe’dir (Çolfaoğlu, 2006: 15).

İlçenin su kaynakları kuzeyinde bulunan dağ kütlelerinden akan Ulu Dere, Güldibi Deresi, Gavur Deresi, Degirmen Dere ve Kamilsanlı Deresidir. Ayrıca bu akarsular da aktıkları doğrultularda vadiler oluşturmuşlardır (Çolfaoğlu, 2006: 20).

Marmara ve Batı Karadeniz Bölgelerinin geçiş noktasında olan Hendek’de, yazın nemli ve sıcak hava geçişleri görülmekte kışın ise Balkanlar üzerinden gelen hava kütlelerin etkisinde kalarak tropikal hava görülmektedir (Çolfaoğlu, 2006: 34).

İlçedeki arazinin yaklaşık % 50’si, koru ve baltalık orman alanı (29.500 hektar) ile kaplı olup, bunun 22.900 hektarı koru ormanı, 6.600 hektarı da baltalık ormanı kaplamaktadır. Ormanlardaki ağaç türleri çoğunlukla meşe, kavak ve akasya şeklinde görülmektedir. Fakat ilçenin önemli bir geçiş noktası üzerinde olması sebebiyle yol etrafında yerleşimler artmış ve insan yoğunluğundan ötürü doğal orman alanları fazlasıyla tahrip edilmiştir.

Kaynak

Eşref Çolfaoğlu, Hendek İlçesi’nin Coğrafi Etüdü, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum 2006.

https://hendek.bel.tr/ (Erişim Tarihi: 10.11.2021).

 
Kaynak

Sakarya Rehber/ Guide, Sakarya Valiliği İl Kültür Turizm Müdürlüğü, İstanbul 2013.

Çoğunlukla besi hayvancılığı yapılan ilçede başta sığır olmak üzere diğer türlerde de hayvan yetiştiriciliği de görülmektedir. Hendek’de 2019 itibari ile 6.382 sığır (kültür), 14.698 sığır (melez), 1.261 sığır (yerli), 249 manda olmak üzere toplam 22.590 süt sığırı ve 192 adet besi sığırı bulunmaktadır (Karaca, 2020: 6,7). Ayrıca Tarım ve Orman Bakanlığı Sakarya İl Tarım ve Orman Müdürlüğü’nün 2018 Faaliyet Raporuna göre ilçede kanatlı tavuk kümesçiliği de görülmekte olup 161 faal kümeste ortalama 5.176.364 adet tavuk yetiştirilmektedir. Ayrıca ilçede 15.974.400 kapasiteli kuluçkahane işletmesi de bulunmaktadır. İlçede Kapalı SistemYumurtacı Kanatlı İşletmeleri hususunda ise 252.000 kapasiteli 18 kümes ve Açık Sistem’de ise 35.625 kapasiteli 23 kümes bulunmaktadır. Bunların yanı sıra ilçede arıcılık faaliyetleri de görülmektedir (Karakuzulu, Arıcı, 2018: 510).

Kaynak

Merve Karaca, Hendek İlçesi Süt Sığırcılığı İşletmelerinde Buzağılarda Yaşama Gücü İle İlgili Yönetsel Uygulamalar, Bursa Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa 2020.

Sakarya İl Tarım ve Orman Müdürlüğü 2018 Faaliyet Raporu.

Zerrin Karakuzulu, Fatih Arıcı, “Sakarya’nın Tarım ve Hayvancılık Özellikleri”, Sakarya’nın Fiziki Beşeri Ve İktisadi Coğrafya Özellikleri, Ed. Cercis İkiel, Sakarya Üniversitesi Yayınları, Sakarya 2018.

İlçe Hastanesi

Hendek Devlet İlçe Hastanesi

Aile Sağlık Merkezleri

-Hendek 1 Nolu Aile Sağlığı Merkezi
-Hendek 2 Nolu Aile Sağlığı Merkezi
-Hendek 3 Nolu Aile Sağlığı Merkezi
-Uludere Aile Sağlığı Merkezi
-Merkez Yeşiller Aile Sağlığı Merkezi
-Çamlıca Aile Sağlığı Merkezi
-Yeşilyurt Aile Sağlığı Merkezi

Sağlık Evleri

-Hendek TSM Aksu Sağlık Evi
-Hendek TSM Dereköy Sağlık Evi
-Hendek TSM Dikmen Sağlık Evi
-Hendek TSM Kazımiye Sağlıkevi
-Hendek TSM Kocatöngel Sağlık Evi
-Hendek TSM Ortaköy Sağlık Evi
-Hendek TSM Soğuksu Sağlık Evi
-Hendek TSM Yeşilvadi Sağlık Evi

Kaynak

https://sakaryaism.saglik.gov.tr/TR-20669/saglik-tesislerimiz.html (Erişim Tarihi: 10.11.2021).

Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından Sakarya Hendek İlçesi Kargalıhanbaba Mahallesinde Sakarya 2. Organize Sanayi Bölgesi 24.04.2001 tarihinde kurulmuştur.

Sakarya 2. Organize Sanayi Bölgesi Hendek İlçesi sınırları içerisinde İstanbul-Ankara D-100 Devlet Yolu ile TEM Otoyolu arasında yer almakta olup, 352 hektarlık bir alan üzerinde kurulmuştur. Hendek 2. Organize Sanayi Bölgesi, karma şekilde otomotiv parçaları, gıda ve tekstil sektörleri olmak üzere pek çok alanda yerli ve yabancı firmalardan yatırımcıların rağbet gösterdiği bir yerdir.

Kaynak

http://s2osb.org.tr/?page_id=85 (Erişim Tarihi: 11.11.2021).

Hendek ilçesi korunan doğa özellikleriyle ön plana çıkmakta olup doğa sporları meraklıları için tercih edilen yerlerdendir. Özellikle ilçenin eşsiz güzelliklerinden olan Çiğdem ve Dikmen Yaylarında kampçılık ve trekking başta olmak üzere pek çok faaliyetler yürütülmektedir. Ayrıca 3 Nolu noktada motokros sporu da yapılmaktadır.

Gençlik ve Spor Bakanlığının verilerine göre Hendek’de 1 adet sentetik zeminli futbol sahası, 2 adet spor salonu, 1 adet çim zeminli stat ve 2 adet de semt futbol sahası bulunmaktadır. Ayrıca Hendek Boğaz Spor, Hendek Dereköy Spor, Hendek Dikmen Spor, Hendek Gençlik Spor ve Hendek Yenimahalle Spor adları altında amatör futbol kulüpleri de bulunmaktadır.

Kaynak

Sakarya Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü.

Sakarya Rehber/ Guide, Sakarya Valiliği İl Kültür Turizm Müdürlüğü, İstanbul 2013.

https://www.tff.org/Default.aspx?pageID=119 (Erişim Tarihi: 25.11.2021).

Sakarya 2021 Tarımsal Rehberi raporuna göre başlıca türler olarak arpa, buğday, mısır (dane), yem bitkileri ve fındık üretimi yapılmaktadır. . TÜİK verilerine göre ilçede mısır ekim alanı 29.940 dekar alandır. (Karakuzulu, Arıcı, 2018: 475). Buğday ekim alanı 1234 dekar alan, arpa ekim alanı 394 dekar alandır. Ayrıca ilçe de yonca üretimi de yapılmaktadır. Fındık tarımı için önemli alanlardan olan Hendek’de fındık ekim alanı 123.954 dekar alandır (Karakuzulu, Arıcı, 2018: 489). Meyve üretimi olarak da ön planda olan Hendek’te meyve ekim alanı 124.539 dekar alandır. Ayrıca Hendek başta kabak olmak üzere pek çok türde ticari anlamda üretim yapan ilçelerden biridir (Karakuzulu, Arıcı, 2018: 498).

Kaynak

Zerrin Karakuzulu, Fatih Arıcı, “Sakarya’nın Tarım ve Hayvancılık Özellikleri”, Sakarya’nın Fiziki Beşeri Ve İktisadi Coğrafya Özellikleri, Ed. Cercis İkiel, Sakarya Üniversitesi Yayınları, Sakarya 2018.

https://www.tarimorman.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 25.11.2021).

Osmanlılardan önceki tarihi hakkında fazla bilgiler bulunmamaktadır. Bizans Döneminde İstanbul’dan çıkıp Anadolu’ya geçiş yolu üzerinde olan Hendek’in kayıtlarda ismi Lateas olarak geçmektedir (Yaşa 2018:6). Osmanlı döneminde ise Osman Bey’in komutanlarından olan Konur Alp tarafından bölgenin ele geçirilmesiyle bu coğrafya da Osmanlı’ya bağlanmıştır (Cebecioğlu, 2011: 88). Hatta bu vakitlerde ilçeye bir müddet Konuralp dendiği de bilinmektedir (Okay, 2008: 16). İlçenin Osmanlı belgelerinde geçişi bahsi II. Murad ve Fatih Sultan Mehmet zamanından itibaren başlamaktadır.

Hendek Kanuni Sultan Süleyman zamanında ise resmi şekilde köy olarak anılmaktadır (Konukçu, 2010: 8). 1877-1878 Osmanlı- Rus Savaşı (93 Harbi) sonrasında bölgeye Kafkasya’dan pek çok muhacir iskan edilmiştir. Bölgeye ilk etapta 2000 kadar Laz, Gürcü, Abaza ve Çerkez bölgeye yerleştirilmiştir. Bu olaydan sonra bölgenin nüfusunun artmasıyla köy statüsünden nahiye statüsüne yükselmiştir. Balkanların Osmanlı’nın elinden çıkmasının da hemen ardından bölgeden çıkmak zorunda kalan bazı muhacirler Hendek’e yerleştirilmişlerdir.

İlk Belediye Teşkilatı 1907’de kurulan Hendek, Cumhuriyetin ilan edilmesinden sonra Kocaeli’ne bağlı kaza halinde kalmıştır. Sakarya’nın 1954’de il olması ile Hendek de ilçe statüsüne kavuşmuştur.

Kaynak

Enver Konukçu, Hendek: Tarihten Sayfalar, Hendek Belediyesi Kültür Yayınları, Sakarya 2010.

Meltem Okay, Hendek Kazası Temettuat Defterleri, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya 2008.

Murat Cebecioğlu, Hendek Adapazarı Akyazı Tarihi ve Şeyh İsmail Vakfı Belgeleri, Hendek Belediyesi Kültür Yayınları, Sakarya 2011.

Recep Yaşa, “Sakarya’nın Tarihi Coğrafyası”, Sakarya’nın Fiziki Beşeri Ve İktisadi Coğrafya Özellikleri, Ed. Cercis İkiel, Sakarya Üniversitesi Yayınları, Sakarya 2018.

https://hendek.bel.tr/(Erişim Tarihi: 10.11.2021)

http://www.hendek.gov.tr/ilce-tarihi (Erişim Tarihi: 10.11.2021)

Yemyeşil doğa ile gelenlerin hayran kaldığı bir ilçe olan Hendek’de öne çıkan turizm unsuru öncelikle yayla turizmidir. Türkiye’nin en güzel 10 yaylasından biri seçilen Çiğdem Yaylası ve Orman Gülleri ile meşhur olan Dikmen Yaylası ve Yeşilyurt Yaylası Hendek ilçesinden bulunmaktadır. Her yıl yaz aylarında pek çok ziyaretçiyi ağırlayan yaylalar ilçe ve il turizmine katkı sağlamaktadırlar. Kültür turizmi olarak da Hendek Bayraktepe önce çıkmaktadır. Bayraktepe’de Cumhurbaşkanlığı Forsu’nda da yer alan 16 Büyük Türk Devleti’nin bayrakları bulunmakta olup konum itibari ile de çok ilgi çekici bir yerdedir.

Kaynak

Sakarya Rehber/ Guide, Sakarya Valiliği İl Kültür Turizm Müdürlüğü, İstanbul 2013.

https://farkvar.com/gezi-rehberi/hendek-gezilecek-yerler  (Erişim Tarihi: 25.11.2021).

İlçenin Sakarya merkeze uzaklığı 32 km’dir. D–100 Karayolu ilçenin içerisinden geçmektedir. Ayrıca TEM otoyolu da ilçenin güneyinden geçmektedir. İlçede tek ulaşım ağı karayolu üzerinden sağlanmakta olup başka şekilde ulaşım yolu bulunmaktadır.

Kaynak

https://hendek.bel.tr/ (Erişim Tarihi: 10.11.2021).