Bu sayfa Sakarya Üniversitesi’nin Valilik Makamına yazdığı 19.04.2021 tarihli 24890 sayılı yazıya istinaden yapılan ortak çalışma sonucu oluşturulmuştur.

Sakarya Valiliği İdare ve Denetim Müdürü Burhan AKDOĞAN ve personelinin yaptığı destek sonucunda 1960-2019 tarihleri arasında yapılan seçimlerde görev yapan muhtarların tabloları oluşturulmuştur. Geçmişte mahallelerine hizmet etmiş Sapanca Muhtarları (2019-1960) için tıklayınız.

Sakarya’ya bağlı olan ilçenin yüzölçümü 140 km²dir. Kuzeyinde ismini aldığı Sapanca Gölü bulunmaktadır. Güneyinde ise Sakarya’ya bağlı Geyve ve Pamukova bulunmaktadır. Doğusunda merkezi ilçe olan Adapazarı mevcut iken batısında Kocaeli’ne bağlı İzmit ilçesi bulunmaktadır.

İlçeyi şekillendiren en önemli coğrafi unsurlarından biri Köroğlu Dağları’nın uzantısı olan Samanlı Dağları’dır. Samanlı Dağları’nın Kuzey ve Güney yamaçları olarak iki yer şekli ve yerleşim mevcuttur. Bu dağlardan akan Aygü Dere, Yanık Dere, Kuruçay Deresi, Mahmudiye Deresi ve İstanbul Deresi bölgede geçtikleri yerlerde vadileri de oluşturmuştur (Ay, 2012: 40).

Dağların ve vadilerin yanı sıra ilçenin doğu ve güneydoğu kısımlarını saran Arifiye ve Sapanca Ovaları da bulunmaktadır. Coğrafyasında ismini de aldığı ve bölgenin en önemli su kaynaklarından olan Sapanca Gölü de bulunmaktadır. Sapanca Gölü’nü batıda İzmit Körfezinin sırtları, doğuda Adapazarı ve Arifiye Ovaları, güneyde Samanlı Dağları ve kuzeyinde de Kocaeli Platosu bulunmaktadır (Ay, 2012: 200). Sapanca Gölü hem ilçe hem de civarında bulunan pek çok yerleşim birimi için hayati önem taşımaktadır. Ortalama 45 km² lik bir alanı kaplayan Sapanca Gölü’nün yer yer değişen derinliğinin en dip noktası 20-23 m civarındadır. Gölün su seviyesi ortalama olarak Mart ve Nisan aylarında en üst seviyelerine çıkmaktadır (Demir, 2006: 11). Ayrıca Sapanca Gölü ve etrafındaki orman sıklığı son derece fazladır. Havzanın etrafı yaklaşık olarak %45-50 civarında orman sıklığı mevcuttur. 

Sapanca iklimsel olarak yazı yüksek sıcaklıkla ve kışı da ılık geçen Batı Karadeniz, Akdeniz ve Marmara iklim çeşitlerini birlikte yaşayan bir çizgidedir. Yazları diğer aylara nispeten daha az yağışlı geçse de 4 mevsim yağış alan bir bölgedir.

Kaynak

Mehmet Ay, Sapanca Gölü Havzası’nın Coğrafi Etüdü, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2012.

Melike Tuğrul Demir, Sapanca’da Kırsal Yerleşme Özellikleri, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya 2006.

www.sapanca.bel.tr/Sapanca/Sapanca-Cografyasi (Erişim Tarihi: 13.10.2021)

Kaynak

www.meb.gov.tr (Erişim Tarihi: 13.10.2021)

Bölgenin zamanla değişen dinamiklerinden ötürü Sapanca’da hayvancılık giderek azalmaktadır. Köylerde var olan hayvancılıkta köylülerin tek geçim kaynağı olacak düzeyde olmayıp ek bir uğraş seviyesine ancak çıkabilmektedir. Çoğunlukla besi hayvancılığı yapılan ilçede başta sığır olmak üzere koyun yetiştiriciliği de görülmektedir. Nitekim var olan hayvanların da etleri üzerinden gelir elde etmekten ziyade daha çok süt ve süt ürünleri üzerinden bir uğraş söz konusudur. Bölgenin coğrafi şartları doğrultusunda küçükbaş hayvan fazla tercih edilmemekte, büyükbaş hayvancılıktan sonra ekseriya kanatlı hayvan bakıcılığı fazlaca görülmektedir (Demir, 2006: 81). Sakarya İl Tarım ve Orman Müdürlüğü’nün 2018 Faaliyet raporuna göre Sapanca’da 22 kümes bulunup burada 539.700 adet kanatlı tavuk yetiştirilmektedir (2018 Raporu: 34). Arıcılık da bir diğer alanlardan biridir. Coğrafyanın çeşitli bitkiler barındırmasından ötürü arıcılık faaliyetleri de sürdürülmektedir (Ay, 2012: 339).

Kaynak 

Melike Tuğrul Demir, Sapanca’da Kırsal Yerleşme Özellikleri, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya 2006.

Mehmet Ay, Sapanca Gölü Havzası’nın Coğrafi Etüdü, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2012.

sakarya.tarimorman.gov.tr/Belgeler/Faaliyet-Raporu.pdf(Erişim Tarihi: 13.10.2021) 

İlçe Hastanesi 

Sapanca İlçe Hastanesi

Aile Sağlık Merkezleri

-Sapanca Aile Sağlığı Merkezi
-Sapanca 2 Nolu Aile Sağlığı Merkezi
-Yüzevler Aile Sağlığı Merkezi
-Kırkpınar Aile Sağlığı Merkezi
-Kurtköy Aile Sağlığı Merkezi

 
Sağlık Evleri

Sapanca TSM Akçay Sağlık Evi

Kaynak

sakaryaism.saglik.gov.tr (Erişim Tarihi: 14.10.2021)

Sapanca Gölü ve çevresinde su sporları başta olmak üzere göl çevresinde bulunan doğa harikası alanlarda da parkurları bulunan trekking gibi sporlar yapılabilmektedir (Sakarya, 2013: 354-356). Başta Sakarya olmak üzere çevre illerden de tercih edilen bir mekan olan Sapanca’da pek çok spor turnuvaları da düzenlenmiştir. Bunlardan biri belli veya belirsiz aralıklarla Sapanca’da Durgun Su Kano Festivali de düzenlenmektedir (Duman, 2020: 43). Ayrıca belli aralıklarla Türkiye Kürek Federasyonu tarafından Sapanca’da bahar aylarında Bahar Kupası Kürek Yarışları düzenlenmektedir.

İlçede Sapanca Akademi Spor ve Sapanca Kurtköyspor adı altında amatör futbol kulüpleri bulunmaktadır.

Kaynak

Alternatif Turizmin Yeni Adresi, Sakarya Valiliği, Sakarya 2007.

Mehmet Duman, Sapanca Gölü’nün Spor Ve Rekreasyon Faaliyetlerine Yönelik Mevcut Durumunun Ve İlgililerin Görüşlerinin Belirlenmesi, Kocaeli Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Bilim Uzmanlığı Tezi, Kocaeli 2020.

www.tff.org (Erişim Tarihi: 14.10.2021)

Sapanca ilçesi ve daha çok göl havzası iklimsel olarak pek çok tarım ürününün yetiştirilmesine müsait bir bölge olsa da coğrafi şartlar bu uygunluğu kısıtlamaktadır. Samanlı Dağları eteklerinde bulunan arazilerin elverişsizliği sebebiyle ve ayrıca günden güne artan bir nüfus yoğunluğu kazanan Sapanca’da yeni yerleşim birimleri uygun arazi ihtiyacı ile ters orantıda ilerlemektedir. Ayrıca Sapanca’daki ormanlar muhafaza statüsünde olduğundan onların tahrip edilip yer kazanılması da mümkün değildir. 

Sapanca’daki mevcut tarım alanlarının büyük bir çoğunluğunu meyvelikler oluşturmaktadır. Buna karşın %10’u dahi bulmayan bir oranı da sebzelikler ve tarla bitkileri teşkil etmektedir.

Sapanca’da tahıl üretimi başlıca 3 tür çevresinde toplanmıştır. Bunlar sırasıyla mısır, buğday ve yulaftır. Türler ve sıralama yöre halkının beslenme kültürüne göre şekillenmiştir.

Sebzecilik ise çoğunlukla baklagiller ve domates, salatalık gibi aile ihtiyaçlarının doğrultusunda yetiştirilmektedir. Sapanca’da toplu üretim alanları mevcut değilken üretim ise aileler bazında yapılmaktadır (Ay, 2012: 324).

Meyve türlerinde ise Sapanca sahip olduğu iklim özellikleri doğrultusunda elma, fındık armut, yetiştirilmektedir. Bunlar da aynı şekilde büyük üretim merkezleri olmayıp bireysel tarla ve bahçelerde üretilen mahsullerdir. En çok alanı fındık bahçeleri kaplamasına rağmen verim olarak diğer meyveler fındıktan daha çok verim getirmektedir.

Kaynak

Mehmet Ay, Sapanca Gölü Havzası’nın Coğrafi Etüdü, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2012.

www.tarimorman.gov.tr (Erişim Tarihi: 14.10.2021)

Sapanca, M.Ö. 1200’lü yıllarda Frigyalıların bölgeye gelmesiyle ilk olarak yerleşim yeri olarak anılmıştır. (Demir, 2006: 19) Fakat asıl olarak Sakarya-Bursa ve İstanbul üçgeninde krallık kurmuş olan Bithinyalılar tarafından M.Ö. 378’de yerleşim yeri olarak kurulmuştur. Bizans İmparatorluğu döneminde Sapanca Gölüne Sophon denmesinden ötürü Sapanca ve çevresi de bu isimle anılmaktaydı (Yaşa, 2018: 6). 1548’de Osmanlı topraklarını ziyaret eden Fransız diplomat Monsieur D’aramon notlarını aldığını günlüğünde Sabangil adıyla anılan göl kenarında kurulmuş bir köyden geçtiklerini aktarmıştır (Yıldırım, 2010: 34).  Buradaki Sabangil olarak anılan köy Sapanca’dır. Sabangil ’in nereden geldiğine dair rivayet ise Osmanlı döneminin en büyük seyyahlarından olan Evliya Çelebi seyahatnamesinde gölün çevresindeki ormanları temizleyen ve saban yürütme işleri ile meşgul olan Sabancı Hoca denilen bir zattan aldığını yazmaktadır (Çelebi, 1998: 88).

Osmanlı Döneminde bölge Osman Bey zamanı komutanlardan Akçakoca Bey tarafından fethedilmiş ve köy statüsünde kalmıştır. Ayrıca Sapanca, Osmanlı döneminde 4 kez olmak üzere Marmara ile birleştirilmesi için çalışılmıştır. Böyle bir kanalın açılmasıyla bölgede temin edilen mallar başta kereste olmak üzere su taşımacılığı vasıtasıyla kısa ve hızlı bir yolla İstanbul’a taşınması hedefleniyordu. Fakat bu girişimler beklenen desteği vermeyince proje de hayata geçirilememişti (Uzunçarşılı, 1940:150).  Bu tür hareketliliklerin odağında bulunan Sapanca 17. asırda Kocaeli’ne bağlı bir kasaba statüsüne çıkarılmıştır. Zamanla bölgenin bir canlı pazar haline gelmesinden ötürü II. Mahmud zamanında Adapazarı kaza haline getirilip Sapanca da Adapazarı’na bağlı bir nahiye statüsüne gelmiştir. Cumhuriyet döneminde ise Sakarya 1 Aralık 1954’de il statüsüne kavuştuktan sonra da Sapanca, 1 Eylül 1957’de ilçe statüsüne kavuşmuştur.

Kaynak

Ahmet Güllü Aydeniz, Temettuat Defterlerine Göre 19. Yüzyılda Sapanca’nın Sosyal Ve Ekonomik Tarihi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya 2012.

Evliyâ Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî, Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, II. Kitap, haz. Zekeriya Kurşun, Seyit Ali Kahraman, Yücel Dağlı, Yapı Kredi Yayınları,  İstanbul 1998.

Fahri Yıldırım, 333’den 1933’e Seyahatnamelerde Sakarya, Sakarya İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Sakarya 2010.

Recep Yaşa, “Sakarya’nın Tarihi Coğrafyası”, Sakarya’nın Fiziki Beşeri Ve İktisadi Coğrafya Özellikleri, Ed. Cercis İkiel, Sakarya Üniversitesi Yayınları, Sakarya 2018.

İsmail Hakkı Uzunçarşılı, “Sakarya Nehrinin İzmit Körfezine Akıtılmasiyle Marmara ve Karadenizin Birleştirilmesi Hakkında Vesikalar Ve Tetkik Raporları”, Belleten, Cilt: VI, Sayı: 14-15, Ankara 1940, ss.149-157.

Melike Tuğrul Demir, Sapanca’da Kırsal Yerleşme Özellikleri, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya 2006.

www.sapanca.gov.tr/ilce-tarihcesi (Erişim Tarihi: 13.10.2021)

Sapanca Gölü kıyılarında ve etrafında son yıllardan itibaren yerli ve yabancı işletmecilerin farklı tesisler açmasıyla Sapanca, turizm anlamında meraklılarının yeni ilgi odağı olmuştur. Su Sporları Turizmi konusunda ise Sapanca son derece dolu ve hareketlidir. Başta kano, su bisikleti, paletli yüzme, triatlon, wakeboard, sürat motoru, kürek, yelken, sörf gibi aktivitelerin sıklıkla yapıldığı bir bölgedir. Ayrıca Sapanca merkeze 15 km uzaklıkta bulunan 4 Nolu parkur alanında trekking yapabilmektedir. 

Yayla Turizmi olarak Mahmudiye’den Soğucak Yaylasına ve bizzat Soğucak Yaylası’nın içerisinde bulunan güzergâhlarda trekking yapılabilmektedir. Ayrıca başta Soğucak Yaylasında olmak üzere Sapanca’nın muhtelif yerlerinde hava sporları olarak yamaç paraşütü, microlight gibi spor turizmine dayalı faaliyetler de yapılabilmektedir. 

Kaynak

Alternatif Turizmin Yeni Adresi, Sakarya Valiliği, Sakarya 2007.

www.kulturportali.gov.tr/turkiye/sakarya/TurizmAktiviteleri/sapanca-kirkpinar-beldesi (Erişim Tarihi: 14.10.2021)

www.tff.org (Erişim Tarihi: 14.10.2021)

Sapanca’ya ulaşım olarak karayolu en çok tercih edilen türdür. Sapanca’da birkaç yol bulunmaktadır. Bu yollardan en kuzeydeki Sapanca Gölü ‟nün de hemen kuzeyinden geçen D 100 (E 5) karayoludur. Sapanca Gölü’nün hemen güneyinden geçen TEM Otoyolu yer almaktadır. Bu yolların en güneyinde de İzmit- Adapazarı yolu olarak bilinen D 130 karayolu yer almaktadır. Ülkemizin en önemli karayollarından olan D100 ve TEM Otoyolu Sapanca’dan geçmektedir (Ay, 2012: 355).

Sapanca’da kullanılan bir diğer ulaşım yolu ise trendir. Sapanca’nın Rüstem Paşa Mahallesi’nde bulunan tren istasyonu, 1 Nisan 1891 tarihinde Osmanlı Anadolu Demiryolları tarafından faaliyete koyulmuştur. Tren İstasyonundan geçen Express Tren seferlerinin yanı sıra Yüksek Hızlı Tren seferleri de bulunmaktadır.  

Kaynak

Mehmet Ay, Sapanca Gölü Havzası’nın Coğrafi Etüdü, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2012.