Hulusi ve Ali Kayhan Piliççi
Piliççi ailesi, Adapazarı’nda Melek Reklam adıyla çalışan yapan dört erkek kardeşten oluşmaktadır. Dört kardeş de aynı işi aynı dükkânda yapmış, ustalıklarını buradan kazanmışlardır. Kurucu Osman Nuri Piliççi, diğer kardeşlerin hem ağabeyleri hem de ustalarıdır. Ayhan Piliççi, Ali Kayhan Piliççi ve Hulusi Piliççi ise Melek Reklam’da çırak olarak başladıkları tabelacılık işine ilerleyen yıllarda bireysel olarak devam etmişlerdir.
Bu araştırma ele alındığı tarihte ailenin durumu şu şekildedir: Osman Nuri Piliççi vefat etmiş, Ayhan Piliççi emekli olmuş, Ali Kayhan Piliççi ve Hulusi Piliççi ise hâlen çalışmalarına devam etmektedir. Aileye dair bilgiler Ali Kayhan Piliççi ve Hulusi Piliççi ile görüşülerek elde edilmiştir. Aile fertlerinin çalışma öyküsü uzun yıllar aynı mekânda gerçekleştiği için birçok noktada benzerlik göstermektedir. Ustaları birbirinden ayıran faktörler ağırlıklı olarak kendi işlerini kurduğu zamanlara tekabül etmektedir.
Ali Kayhan Piliççi 1947 yılında Adapazarı’nda dünyaya gelmiştir. Üç çocuk babasıdır. Çalışma hayatı boyunca ve hâlen Adapazarı’nda yaşamaya devam etmektedir. İlkokul eğitimini Cumhuriyet İlkokulu’nda orta öğretimini de günümüzde Sakarya Büyükşehir Belediyesi’nin yer aldığı Atatürk Ortaokulu’nda tamamlamıştır. Liseye geçiş yaptıktan sonra 3. sınıfta okulu terk etmiştir.
Çalışma hayatına ilk olarak ilkokul 3. sınıfta derslerden boşta kalan zamanlarında ağabeyinin yanında çalışarak başlamıştır. Akabinde okuldan ayrıldığı zamanlarda da ağabeyi Osman Nuri Piliççi’nin 1953 yılında kurmuş olduğu Melek Reklam’da çırak olarak diğer kardeşleriyle birlikte çalışmaya devam etmiştir. Kardeşlerin en büyüğü Osman Nuri Piliççi, Ali Kayhan Piliççi de dahil olmak üzere tüm kardeşlerinin aynı zamanda ustası olmuştur. Melek Reklam’da çalıştığı yıllarda başta Melek Sineması olmakla birlikte Sakarya’da faaliyet gösteren diğer sinemalara da afiş çalışmaları yapmışlardır. Sinema afişlerine ek olarak Adapazarı’nda fırça ile tabela, cam yazısı, apartman isimliği yazımı gibi işleri de yürütmüşlerdir. Melek Sineması’nın kapanmasıyla birlikte Melek Reklam da çalışmalarına son vermiştir. Bu noktada kardeşler birbirinden ayrılmıştır. Ali Kayhan Piliççi, daha küçük ölçekte çalışmalarına bireysel olarak devam etmiştir. Baskı teknolojisinin gelişmesi ve yaygınlaşmasıyla birlikte fırça ile yazılar yazan ustalara olan ihtiyaç giderek azalmıştır. Geçimini bu yolla sağlayan ustalar da çalışma şekillerini güncellemek durumunda kalmışlardır. Bu noktada Ali Kayhan Piliççi fırça ile yazılar yazmaya devam etse de ağırlıklı olarak çalışma yönünü köpük harflerin kesilip boyanmasıyla oluşturulan kabartma harf alanına yönelmiştir. Bugün 74 yaşında olan Ali Kayhan Piliççi, Adapazarı, Dar Sokak’ta bireysel olarak çalışmalarına devam etmektedir.
Hulusi Piliççi, 1950 yılında Adapazarı’nda dünyaya gelmiştir. Sakarya İlkokulu’nda ilköğretimini tamamlamıştır. Ortaokula geçtiğinde ise eğitim hayatına ara verip çırak olarak iş hayatına atılmıştır. Piliççi’nin Osman Nuri, Ali Kayhan ve Ayhan olmak üzere ağabeyi bulunmaktadır. En büyük ağabeyleri Osman Nuri Piliççi 1953 yılında Çark Caddesi’nde Melek Sineması’nın olduğu yerde Melek Reklam adında bir dükkân açmıştır. Hulusi Piliççi, ortaokul eğitimine ara verdikten sonra çırak olarak ağabeyinin yanında çalışma hayatına başlamıştır.
Piliççi, küçük yaşlarda çıraklık olarak başladığı çalışma hayatında daha çok dükkânın malzeme ihtiyaçlarını tedarik etme konusunda ağabeylerine destek vermiştir. Ağabeyleri tarafından eğitilen ve mesleğin inceliklerini burada kavrayan Piliççi, Melek Reklam’da dönemin aktif olarak çalışan sinemalarına film afişleri yapmıştır. O dönemde Adapazarı’nda Melek Sineması, Yıldız Sineması, Atlas Sineması, Fitaş Sineması, Yeni Sinema ve Saray Sineması faaliyet halindedir. Piliççi, Saray Sineması hariç diğer tüm sinemalara afiş çalışmaları yapmıştır. Saray Sineması’nın afişleri aynı zamanda orada gişecilik yapan Enver Yücebalkan tarafından yapıldığı bilinmektedir (Ertürk, 2018).
Piliççi sinemaların mümkün olduğunca her hafta yeni bir film getirdiğini ifade etmektedir. Piliççi’nin aktardığına göre filmler 50×100 cm boyutlarında afiş ile birlikte gelir, onlar da bu afişlere sanatçı isimleri gibi eklemeler yaparak 4×2 metreye varan her sinemanın kendi afiş alanına göre ölçeklendirmişlerdir. Tüm bu uygulamaları yaparken herhangi bir dijital baskı teknolojisi söz konusu değildir. Bütün işler fırça kullanılarak el emeği ile yapılmıştır. Piliççi, sinema afişlerinin yeniden ölçeklendirilmesinde toz boya tekniğini kullanmış ancak toz boya açık havada dökülebileceği ve zarar görebileceği için toz boyayı erimiş boncuk tutkal ile karıştırıp kullanmışlardır. Bu sayede boya kâğıt üzerinde tutunabilmekte ve açık havada en az zararı görmektedir.
Piliççi 1970 yılına kadar ağabeyinin yanında çalışmış daha sonra askerlik görevini yapmak üzere iş yerinden ayrılmıştır. 1972 yılında askerden döndükten sonra birkaç ay daha ağabeyinin yanında kalıp, Osman adlı bir arkadaşıyla İstanbul’a gitmiştir. Bu arada da Melek Sineması’nın kapanmasıyla birlikte Melek Reklam’da kapanmıştır.
Piliççi İstanbul’a gittikten sonra üç ortak Beyoğlu, Galatasaray’da bir tabelacı dükkânı açmışlardır. Ortaklıkları kısa sürmüş ancak bu süreçte dükkânların camlarına isimler ve süslemeler yapmışlardır. Piliççi ortaklığını bozduğu dönemlerde en büyük ağabeyi Osman Nuri Piliççi İstanbul, Kadıköy’e göç etmiştir. Daha sonra ağabeyi ile birlikte Kadıköy’ün Bahariye semtinde Titiz Reklam adında bir reklamcı kurmuşlardır. Ağabeyi ile olan ortaklığı ise ortalama 3 yıl sürmüştür. Piliççi, ağabeyinin yanından ayrıldıktan sonra Kadıköy’ün Misaki Millî caddesinde kendi dükkânını açmış ve 4 sene kadar burada çalışmıştır. Buradaki faaliyetlerini sonlandırdıktan sonra ise mesleğinin en parlak dönemini yaşayacağı Bakırköy ilçesine taşınmıştır. Burada 10 yıl boyunca aktif olarak çalışmıştır. 10 yıllık çalışma süresi boyunca Mercedes’in Türkiye’de üretip yurtdışına ihraç ettiği otobüslerin üzerine gerek fırça gerekse folyo ile logo ve yazılar yazmıştır. Bu esnada yanında 3 çırağı ile birlikte faaliyet göstermiştir. Araya 1999 depreminin girmesiyle birlikte Piliççi yeniden Sakarya’ya dönmüştür. 2000 yılında Sakarya’da açtığı Final Reklam adlı dükkânda hâlen bireysel olarak reklamcılık faaliyetlerine devam etmektedir.
Kaynak:
Ali Yıldırım, Görsel İletişim Tasarımında Vernaküler Tipografi ve Sakarya Örneği, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya 2020.
Ertürk, M. (2021). Halk Resminden Grafik Tasarıma Numan Ballıca ve Adapazarı’nda Yetiştirdikleri. Milli Folklor 17(130).